ظرف 24ساعت غبار آمیخته به دود تیره تمام فضای شهر را پوشاند و چشم‌اندازها را کور کرد. یاد فیلم سینمایی «روزی که هوا ایستاد» افتادم. در چنین لحظاتی ما قدر هوای پاک را می‌دانیم و به قول سعدی، شاعر بزرگ، «هر نفسی که فرو می‌رود ممد حیات است و چون برآید مفرح ذات». اما چه شده که در تهران، سالی چندبار باید با این وضعیت بحرانی روبه‌رو شویم؟ هشدارهای بهداشتی به مردم بگویند که در خانه بمانند. بیماران قلبی و ریوی در مکان‌های شلوغ و پررفت‌وآمد تردد نکنند و تدبیرهای دیگر تا از عواقب خطرناک آلودگی هوا در امان بمانیم.
امسال در جریان اتفاقات اخیر مربوط به آلودگی هوا، برای اولین‌بار یک مقام مسئول بهداشت و درمان به مردم توصیه کرد که در صورت امکان تهران را ترک کنند. به واقع در سه‌روزی که چتر هوای آلوده و خفقان‌آور در آسمان تهران گسترده بود، حدود 80 درصد از شهروندان تهرانی این شهر را ترک کرده بودند. اما به‌رغم خلوت شدن خیابان‌ها و روانی ترافیک که در شرایط معمولی به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کرد، این‌بار این کاهش مشاهده نشد و در حقیقت آلودگی هوای تهران وارد فاز خطرناک‌تری شده است که اگر به آن توجه نشود می‌تواند در آینده خطرات برگشت‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد.
یافته‌های تاریخی و ازجمله مشاهدات جهانگردان خارجی نشان می‌دهد که شهر تهران در سال‌های نخست تاسیس پایتخت تا اواسط دهه40 به داشتن آب‌و‌هوای خوب و باغ‌های دل‌انگیز شهرت داشته است. اما چه شد که این شهر به آلودگی مزمن هوا مبتلا شد؟ طبق نظر کارشناسان، توسعه تهران در 50سال اخیر غیراصولی بوده و اساسا انتخاب این شهر به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی یعنی قرار داشتن در گودی و محاصره کوه‌ها به عنوان پایتخت کشور، یک اشتباه تاریخی بوده است. در سال‌های بعد و به ویژه با ورود خودرو به تهران به مرور باید تصمیمات جدی برای بردن پایتخت از تهران به شهر دیگری که دچار این نوع مشکل جغرافیایی نباشد انجام می‌شد.
اما تهران مرتب توسعه پیدا کرد و تعداد خودروهایش چندین برابر شد و جمعیتش به اندازه جمعیت یک کشور کوچک و نتیجه این شد که آلودگی هوا به صورت عارضه همیشگی این کلانشهر درآمد. به هر حال در این مقطع زمانی باید دید چه راهی برای حل چنین مشکلی وجود دارد؟
به نظر می‌رسد که به عنوان یک اولویت باید رفت‌وآمد تمامی خودروهای فرسوده و آلاینده طبق ضوابط در تهران متوقف شده، از تولید خودروهای غیراستاندارد جدا جلوگیری شود و با تقویت شبکه حمل و نقل عمومی رفت و آمد خودروهای شخصی در معابر شهری محدود شود و طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به اجرا درآید تا از ادامه گسترش این شهر پیشگیری شود.
از آنجا که گفته می‌شود ترکیبات بنزین فعلی در آلودگی هوا نقش دارند، بهتر است در این خصوص نیز تحقیق به عمل آید. تهران اگرچه چند روز در سال درگیر آلودگی نفسگیر هواست، اما هنوز راه نجات دارد. تا دیر نشده باید به فکر نجات تهران باشیم.
ثمر اکبری
